مطالعه کمی مقایسه ای محتوای ترکیبات فنلی و فعالیت آنتی اکسیدانی آن ها در برخی از گونه های جنس berberis l. در ایران

: زرشک گیاهی بومی ایران است و نوع بی‏دانه آن در برخی از نواحی جنوب خراسان به ویژه قاین و بیرجند مشهور است. تیره زرشک (berberidaceae) به صورت گیاهان علفی، چندساله با برگ‏های همیشه‏سبز و زود افت، اغلب خاردار و گاهی به صورت درختچه یا حتی درخت‏های کوچک مشخص می‏شوند. معمولاً انواع مختلفی از بنزیل‏ایزوکینولین در اعضای این تیره موجود بوده و بافت‏های آن ها به علت داشتن بربرین (یک نوع ایزوکینولین) زرد رنگ است. این تیره شامل 15 جنس و 650 گونه بوده و بیشتر در مناطق معتدله نیمکره شمالی پراکنده است. مهمترین جنس‏های تیره زرشک عبارتند از زرشک، ماهونیا و پودوفیلوم که در هر سه آن ها عدد پایه کروموزومی 7 می باشد. زرشک بزرگترین جنس در تیره زرشک می‏باشد. در تمام قسمت‏های این گیاه آلکالوئید‏های بربرین، اکسیاکانتین و بربامین وجود دارد. مقدار آلکالوئید در پوست ریشه زرشک بیشتر از قسمت‏های دیگر این گیاه است .میوه زرشک دارای حدود 4 درصد مواد قندی، 65 درصد اسید مالیک و اسید تارتاریک و مقداری صمغ می‏باشد. سایر آلکالوئیدهای مختلف زرشک شامل بربامین، بربروبین، ژاتوریزین، اکسیاکانتین، پالماتین، برولیسین، کلومبامین، والرسین و ترکیبات دیگر هستند. به دلیل اهمیت فراوان ترکیبات موثر موجود در گیاهان مربوط به این جنس، در این پژوهش ترکیبات فنلی و خواص آنتی‏اکسیدانی عصاره متانولی حاصل از بخش های مختلف پنج تاکسون از جنس berberis l. از جمعیت‏های مختلف در ایران، (دو جمعیت از گونه b. vulgaris l.، دو جمعیت از گونه b. integerrima bunge، یک جمعیت از هیبرید b. vulgaris × b. integerrima، یک جمعیت از گونه b. khorasanica browicz & ziel و یک جمعیت از گونه b. thunbergii dc.) مورد مطالعه قرار گرفت. محتوای فنل و فلاونوئید کل در گونه ها و خواص آنتی اکسیدانی آن ها به روش اسپکتروفتومتری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین اثرات ضد -باکتریایی عصاره گونه‏های فوق با استفاده از روش انتشار دیسک در مقابل سه گونه باکتری مطالعه شد. نتایج حاصل از آزمایش های انجام شده در ساقه گونه های مورد مطالعه نشان داد که بیشترین مقدار فنل مربوط به گونهberberis integerrima 2 و در برگ مربوط به گونه berberis thunbergii می باشد. بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی گونه ها نشان داد که تقریباً همه گونه ها در روش های آنتی اکسیدانی مورد آزمون، دارای فعالیت آنتی اکسیدانی قابل توجهی هستند. همچنین بررسی فعالیت ضدباکتریایی گونه ها در دو بخش ساقه و برگ مشخص کرد که هر چند قسمت های مختلف گونه های مورد بررسی دارای فعالیت ضدباکتریایی در برابر اکثر باکتری های مطالعه شده می-باشند، لیکن عصاره بخش ساقه گونه ها فعالیت ضد باکتریایی قابل توجه تر است.